Theo quy định mới của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật về Thuế có hiệu lực từ ngày 1/1/2015, cá nhân cho thuê nhà sẽ phải đóng ba loại thuế: thuế thu nhập cá nhân (5% trên doanh thu), thuế giá trị gia tăng (5% trên doanh thu) và thuế môn bài (một triệu đồng mỗi năm).
Ngoại trừ thuế giá trị gia tăng và thuế môn bài tương tự như quy định hiện hành, thì sự khác biệt trong thuế mới nằm ở cách tính thuế thu nhập cá nhân. Công thức tính thuế hiện hành là doanh thu x 30%, trừ giảm trừ gia cảnh rồi nhân tiếp với thuế suất theo biểu thuế lũy tiến. Trong khi đó, theo cách tính thuế mới là lấy doanh thu (trên 100 triệu đồng) x 5%. Cách tính này sẽ khiến những người có nhà cho thuê ở mức giá trung bình khá phải chịu tác động lớn.
Bởi lẽ, cá nhân hiện tạiđược trừ giảm trừ gia cảnh 9 triệu đồng mỗi tháng, nếu nuôi cha mẹ già hoặc 1-2 con ăn học... sẽ được trừ thêm vài triệu đồng mỗi tháng nữa. Trong khi đó, với cách tính kiểu mới thì thuế vừa cao lại vừa không cho giảm trừ.
Chẳng hạn, theo luật thuế mới, nếu doanh thu từ 101 triệu đồng mỗi năm (tức là khoảng 8,41 triệu đồng mỗi tháng) thì chủ nhà đã phải đóng thuế. Theo đó, số tiền thuế thu nhập cá nhân mà người có nhà cho thuê phải đóng sẽ là 5,05 triệu đồng một năm (thu nhập 101 triệu nhân với 5%).
Luật thuế mới khiến các chủ nhà trọ bình dân khóc ròng
Trong khi đó, nếu tính theo quy định hiện hành, cá nhân cho thuê nhà có doanh thu 8,41 triệu đồng một tháng này không phải nuôi ai (tức chỉ giảm trừ gia cảnh cho bản thân, với mức 9 triệu đồng một tháng) thì không phải đóng thuế thu nhập cá nhân do thu nhập sau khi trừ giảm trừ gia cảnh cho bản thân người cho thuê sẽ không còn đủ để đóng thuế.
Ngoài ra, theo cách tính thuế hiện hành, cá nhân cho thuê nhà từ 31 triệu đồng một tháng (khoảng 372 triệu đồng một năm) trở lên mới phải đóng thuế. Mức đóng cụ thể là 31 triệu đồng x 30%, trừ giảm trừ gia cảnh 9 triệu đồng là 300.000 đồng. Lấy số tiền chịu thuế 300.000 đồng này nhân với thuế suất 5% sẽ ra số tiền đóng thuế một tháng là 15.000 đồng. Như vậy cả năm, cá nhân cho thuê nhà chỉ phải đóng 180.000 đồng.Trong khi đó, cách tính thuế mới là lấy doanh thu 372 triệu đồng x 5%. Như vậy chủ nhà cho thuê phải đóng số tiền thuế thu nhập cá nhân là 18,6 triệu đồng, cao hơn gấp 103 lần.
Trong khi đó, những cá nhân cho thuê nhà có doanh thu lớn thì sẽ được lợi hơn rất nhiều so với số thuế thu nhập cá nhân phải đóng theo quy định hiện hành. Chẳng hạn, doanh thu cho thuê nhà 400 triệu đồng một tháng (tức là 4,8 tỷ đồng một năm), theo quy định hiện hành thì số thuế thu nhập cá nhân phải đóng lên tới 38,85 triệu đồng mỗi tháng (thuế suất 35%), tức là khoảng 466,2 triệu một năm, trong khi đó với quy định mới chỉ phải đóng khoảng 240 triệu một năm (giảm gần 2 lần so với cách tính hiện hành).
Biểu tính thuế cũ và mới
Bà Thu Mai, cán bộ hưu trí tại quận Tân Phú, Tp.HCM đang có 10 căn trọ cho thuê bày tỏ sự ngao ngán với cách tính thuế mới. Hiện mức giá mỗi phòng bà cho công nhân thuê là 1,5 triệu đồng, tổng cộng 10 phòng là 15 triệu đồng mỗi tháng. Theo quy định hiện hành, bà sẽ không phải đóng thuế thu nhập cá nhân bởi số tiền chịu thuế nhỏ hơn mức tối thiểu tính thuế 9 triệu.
Do đó, mỗi năm bà Mai chỉ phải đóng một triệu đồng thuế môn bài cộng với 9 triệu đồng thuế giá trị gia tăng, tổng cộng số tiền phải đóng là 10 triệu đồng. Giờ nếu áp theo quy định mới, bà Mai sẽ phải bỏ thêm 9 triệu đồng để đóng thuế thu nhập cá nhân, tức là số tiền bà phải đóng hàng năm là 19 triệu đồng.
Bà Mai tâm sự, sau mấy chục năm đi làm hai vợ chồng bà mới dành dụm được 1,5 tỷ đồng, phải vay mượn thêm 100 triệu đồng để mua mảnh đất 1,3 tỷ và xây 10 phòng trọ hết 300 triệu đồng. Như vậy số vốn bỏ ra và mức giá cho thuê thế này, phải 10 năm sau bà Mai mới thu hồi lại vốn.
"Trong khi đó, chưa kể hàng tháng hai vợ chồng tôi phải đóng thêm các loại phí an ninh, phí cho dân phòng, tiền tu bổ nhà trọ do hư hỏng cửa, bóng đèn... cộng thêm cả chục triệu tiền thuế môn bài và thuế giá trị gia tăng. Nếu bây giờ phải bỏ ra 9 triệu đồng đóng thuế thu nhập cá nhân nữa thì quả là quá sức của chúng tôi", bà Mai bức xúc.
Chị Mai Hương, quận Bình Tân, Tp.HCM đang có 5 phòng trọ cho công nhân thuê với giá 2 triệu đồng một tháng, cũng cảm thấy không hài lòng với cách tính thuế mới.
Theo chị, với những người buôn bán nhỏ như chị thì chi phí bỏ ra để xây dựng nhà trọ là số tiền rất lớn. Trong khi đó, đối tượng chị cho thuê chủ yếu là công nhân lao động nghèo nên không thể có giá cao. Chưa kể, số tiền thu được thường lắt nhắt bởi người thuê nhà liên tục xin khất lần do khó khăn, có lúc nợ 1-2 tháng mới trả.
"Theo cách tính cũ trước đây, tôi không phải đóng thuế thu nhập cá nhân nên có thể du di một chút cho những công nhân nghèo này. Bây giờ phải đóng 6 triệu đồng mỗi năm theo cách tính mới sẽ khiến chúng tôi khó khăn", chị Hương than thở.
Trao đổi với phóng viên, bà Lê Thị Thu Hương, Phó Cục trưởng Cục Thuế Tp.HCM cho biết, vừa qua quá trình tính thuế thu nhập cá nhân đối với những trường hợp cho thuê nhà (cũng là hoạt động kinh doanh chứ không phải là tiền lương, tiền công), nhà quản lý cảm thấy cách tính thuế hiện hành khá phức tạp và mất nhiều thời gian cho cả người nộp và công tác quản lý thuế. Bởi vậy, cách tính mới đã được đưa ra với kỳ vọng sẽ đơn giản hóa hơn.
Tuy nhiên, Phó cục trưởng Cục Thuế cũng thừa nhận, bản thân cơ quan này cũng nhận thấy có sự bất hợp lý trong cách tính thuế mới giữa chủ cho thuê thu nhập thấp với chủ cho thuê doanh thu cao. Sau khi họp bàn, Cục Thuế Tp.HCM thống nhất sẽ báo cáo tình hình thực tế phát sinh và những bất hợp lý này lên trên xem xét để có sự chỉnh sửa cho phù hợp hơn.
Trước vấn đề này, một chuyên gia luật khuyến nghị rằng, để giảm sự bất hợp lý trong cách tính thuế mới, nhà quản lý cần cân nhắc điều chỉnh tỷ lệ phần trăm trên doanh thu theo nhiều mức khác nhau. Chẳng hạn, nếu doanh thu thấp thì chịu mức phần trăm thấp, còn doanh thu càng cao thì phải chịu tỷ lệ phần trăm nộp thuế cao hơn.