Tuy Nhà nước đã áp dụng nhiều chính sách hỗ trợ để tạo quỹ đất và nguồn vốn phát triển nhà ở xã hội (NOXH) trong thời gian qua nhưng đến nay, quỹ đất cho loại hình nhà ở này vẫn rất eo hẹp do việc triển khai còn thiếu quyết liệt.
Nhiều chính sách tạo lập quỹ đất được ban hành
Theo quy định tại Nghị định 90/2006/NĐ-CP, khi lập, phê duyệt quy hoạch, UBND địa phương có trách nhiệm xác định và bố trí quỹ đất để xây dựng NOXH. Đồng thời, căn cứ điều kiện của từng địa phương, UBND tỉnh xem xét, quyết định việc chủ đầu tư các dự án nhà ở thương mại và khu đô thị mới trên địa bàn có quy mô từ 10 ha trở lên phải dành không quá 20% diện tích đất ở của dự án để phát triển NOXH.
Quỹ đất này giao lại cho địa phương quản lý. UBND tỉnh lựa chọn đơn vị đầu tư các dự án NOXH trên địa bàn được đầu tư từ quỹ phát triển nhà ở.
Vào năm 2010, Nghị định 71/2010 của Chính phủ quy định chủ đầu tư dự án nhà ở thương mại phải dành 20% diện tích đất ở để xây NOXH. Và có quy định thêm chủ đầu tư dự án phát triển nhà ở thương mại được đồng thời làm chủ đầu tư dự án phát triển NOXH trong trường hợp xây NOXH trong dự án nhà ở thương mại. Trường hợp chủ đầu tư dự án nhà ở thương mại không làm chủ đầu tư dự án NOXH, khi đó UBND tỉnh giao cho chủ đầu tư khác đầu tư xây NOXH để bán, cho thuê mua hoặc cho thuê.
Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách để tạo quỹ đất phát triển NOXH.Theo quy định tại Nghị định 100/2015/NĐ-CP, chủ đầu tư dự án nhà ở thương mại, phát triển đô thị, không phân biệt quy mô diện tích đất gồm cả dự án theo hình thức BT, BOT tại các đô thị và khu vực quy hoạch là đô thị từ loại 3 trở lên phải dành 20% tổng diện tích đất ở để xây dựng NOXH.
Chủ đầu tư dự án phát triển nhà ở thương mại đó trực tiếp sử dụng quỹ đất 20% đó để đầu tư xây dựng NOXH. Đối với những dự án có quy mô dưới 10 ha, chủ đầu tư dự án có thể chọn dành 20% quỹ đất hoặc chuyển giao quỹ nhà ở tương đương với giá trị quỹ đất 20% hoặc nộp tiền tương đương để bổ sung vào ngân sách địa phương đầu tư xây NOXH trên địa bàn.
Luật Nhà ở 2005 quy định, nguồn vốn nhà nước đầu tư phát triển quỹ NOXH được hình thành từ việc trích từ 30-50% tiền sử dụng đất của các dự án phát triển nhà ở trên địa bàn; bán, cho thuê mua, cho thuê nhà ở thuộc sở hữu nhà nước…, song theo Luật Nhà ở 2014, nguồn vốn này đã bị thu hẹp, chỉ còn nguồn từ công trái quốc gia, trái phiếu, ngân sách nhà nước, vốn hỗ trợ phát triển…
Thông tin chưa được công khai đầy đủ
Nghị định 100/2015/NĐ-CP nêu rõ, tại các đô thị loại đặc biệt, loại 1, loại 2 và loại 3, UBND cấp tỉnh có trách nhiệm căn cứ vào nhu cầu NOXH trên địa bàn để bố trí đủ quỹ đất dành cho phát triển NOXH trong quá trình lập, thẩm định và phê duyệt quy hoạch đô thị, quy hoạch xây dựng điểm dân cư, quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, quy hoạch phát triển khu công nghiệp.
Mặt khác, UBND cấp tỉnh chỉ đạo cơ quan chức năng xác định cụ thể vị trí, quy mô diện tích đất của từng dự án xây NOXH và công khai trên Cổng thông tin điện tử của UBND cấp tỉnh và cơ quan quản lý nhà ở về đất đai và pháp luật về nhà ở. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, việc công khai thông tin này chưa được thực hiện một cách đầy đủ.
Về nguồn vốn, theo quy định mới, ngân sách dành để phát triển NOXH quy định chung chung và do HĐND cấp tỉnh quyết định.
Về quỹ đất, thay cho việc cam kết quỹ đất 20%, các chủ đầu tư thường chọn hình thức nộp tiền hoặc chuyển giao quỹ nhà (sàn xây dựng), khiến quỹ đất phát triển NOXH ngày càng thu hẹp.
Mặc dù chính sách phát triển NOXH đã có những thay đổi lớn nhưng việc triển khai vẫn còn nhiều bất cập. Quỹ đất và nguồn vốn để phát triển NOXH sẽ càng ngày càng eo hẹp nếu không được điều chỉnh kịp thời.