Luật Nhà ở năm 2014 quy định, đối với nhà tái định cư (TĐC), chủ sở hữu có trách nhiệm bảo trì nhà ở; nếu chưa xác định được chủ sở hữu thì người sử dụng, quản lý có trách nhiệm bảo trì nhà ở đó.
Vậy nhưng, công việc này gặp nhiều khó khăn bởi chưa thành lập được các ban quản trị (BQT) tòa nhà để đại diện cho các chủ sở hữu huy động 2% kinh phí bảo trì và đóng góp của các chủ sở hữu.
Luật Nhà ở 2014 có quy định, trách nhiệm sửa chữa hỏng hóc (thường gặp nhất là hệ thống máy bơm, thang máy) thuộc về các hộ dân trong tòa nhà, đại diện là BQT; kinh phí thực hiện được trích ra từ khoản 2% phí bảo trì của tòa nhà (2% giá bán nhà), nếu không đủ thì đóng góp tương ứng với diện tích riêng của từng chủ sở hữu.
Trên thực tế, tại Hà Nội từ năm 2013 trở về trước, việc bảo trì do Công ty TNHH MTV Quản lý và Phát triển nhà Hà Nội thực hiện; trong khi đó, kinh phí bảo trì được liên ngành TP kiểm tra và Sở Tài chính quyết toán. UBND TP đã ban hành các quyết định chuyển trả kinh phí bảo trì 2% của các tòa nhà chung cư TĐC từ tài khoản tạm giữ của Sở Tài chính tại Kho bạc Nhà nước về tài khoản tiền gửi của Công ty TNHH MTV Quản lý và Phát triển nhà Hà Nội lập tại ngân hàng thương mại; theo đó công ty có trách nhiệm giữ, không được tự ý sử dụng khi chưa được hội nghị nhà chung cư thông qua, phải chuyển giao tài khoản trên cho BQT sau khi được thành lập.
Nhà tái định cư Nam Trung Yên (Nguồn ảnh: Internet).
TP Hà Nội hiện đã hoàn thành 173 tòa nhà chung cư TĐC với tổng cộng 15.209 căn hộ. Trong đó, 147 tòa nhà TP giao Công ty TNHH MTV Quản lý và Phát triển nhà Hà Nội vận hành. Số căn hộ đã bàn giao, sử dụng là 14.452 (gồm cả bố trí tạm cư). Tới thời điểm ngày 1/5/2016, đã trình TP thu hồi 115 căn có quyết định bán nhà song không còn nhu cầu sử dụng và thu hồi 116 căn đã thông báo cho chủ đầu tư nhưng quá 12 tháng không sử dụng.
Thế nhwgn, do nhiều nguyên nhân khác nhau khiến việc tổ chức hội nghị chung cư thường gặp vướng mắc, khó khăn. Nhiều chung cư không thành lập được BQT, vì thế việc huy động kinh phí 2% bảo trì và các nguồn đóng góp của chủ sở hữu theo quy định để sửa chữa hư hỏng thiết bị dùng chung, thang máy theo quy định mới không khả thi. Mặt khác, trong quá trình xây dựng văn bản hướng dẫn, một số vấn đề như xác định mức hỗ trợ công tác quản lý vận hành, bảo trì nhà TĐC, thủ tục thực hiện cưỡng chế thu hồi kinh phí bảo trì 2% phần sở hữu chung trong nhà chung cư, xây dựng khung giá dịch vụ trên địa bàn,... không rõ ràng; chính quyền TP Hà Nội phải giao Sở Xây dựng làm việc với các cơ quan liên quan để tham vấn, hướng dẫn thực hiện.
Bên cạnh đó, giá bán nhà TĐC thường rất thấp so với giá nhà thương mại nên phí bảo trì 2% thu trên giá bán cũng rất thấp, thậm chí nhiều khi không đủ chi. Hiện nay, do thiếu bảo trì thường xuyên nên nhà chung cư TĐC xuống cấp từng ngày. Để bảo đảm việc vận hành cơ bản, TP vẫn yêu cầu các đơn vị liên quan sửa chữa hư hỏng thiết bị dùng chung nhằm phục vụ nhu cầu sử dụng thường ngày của nhân dân mà không thể chờ thành lập BQT. Đơn vị vận hành 18 tòa chung cư TĐC Nam Trung Yên (Cầu Giấy) - Tổng công ty Đầu tư và Phát triển nhà Hà Nội đã phải chi nhiều tỷ đồng để bảo trì phần dùng chung dù chưa biết lấy nguồn kinh phí nào để bù đắp.
Theo đại diện Sở Xây dựng Hà Nội, để gỡ vướng thực trạng này, UBND TP Hà Nội đã báo cáo Bộ Xây dựng để tổng hợp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ đưa vấn đề này vào nội dung xử lý chuyển tiếp tại quy định mới. Cụ thể, nhà chung cư TĐC có dành phần diện tích để kinh doanh theo dự án đã được phê duyệt thì sau khi trừ các khoản chi phí kinh doanh hợp lý, UBND cấp tỉnh được sử dụng khoản tiền thu được từ hoạt động kinh doanh để hỗ trợ cho kinh phí bảo trì phần diện tích, thang máy, máy bơm nước, hệ thống phòng cháy - chữa cháy, máy phát điện, mặt ngoài chung cư... hỗ trợ một phần kinh phí cho công tác vận hành, quản lý nhà ở, làm căn cứ tháo gỡ khó khăn từ việc đóng góp kinh phí của cư dân.
Đồng thời, Sở Xây dựng Hà Nội đã phối hợp với chính quyền quận Hoàng Mai, Cầu Giấy, Nam Từ Liêm, Ba Đình tổ chức họp với cư dân các chung cư TĐC để phổ biến nội dung các quy định mới về sử dụng, quản lý chung cư TĐC nhằm thống nhất nhận thức. Phần lớn các hộ dân trước đây cho rằng việc bảo trì, vận hành nhà chung cư TĐC thuộc trách nhiệm của chính quyền. Nhưng sau khi được hướng dẫn, giải thích, bước đầu cư dân một số tòa nhà đã thống nhất với kế hoạch tổ chức hội nghị nhà chung cư, thành lập BQT ngay trong năm 2016. Trường hợp không sớm giải quyết được "nút thắt" này, việc bảo trì vẫn mãi loay hoay và nhà TĐC cứ tiếp tục xuống cấp.