Nhiều chuyên gia cho rằng, Nhà nước nên xóa bỏ những ưu đãi cho chủ đầu tư hiện nay mà chỉ tập trung hỗ trợ trực tiếp cho người mua nhà.
Theo dự báo, cả nước sẽ cần khoảng 1 triệu căn hộ cho người thu nhập thấp đến năm 2020, tuy nhiên hiện mới chỉ đáp ứng được hơn 10.000 căn/năm. Hiện nay, nhu cầu về nhà ở cho người nghèo, người thu nhập thấp ở các đô thị đang rất bức thiết, mà nguồn cung nhà ở xã hội (NOXH) lại thiếu hụt và chưa có giải pháp triệt để. Ngoài việc sử dụng hiệu quả quỹ đất, nay đã đến lúc cần nghiên cứu thay đổi phương thức đầu tư xây dựng NOXH theo cơ chế thị trường, nhiều chuyên gia cho biết.
Thủ đô Hà Nội là đô thị điển hình về sự lệch pha cung - cầu trong vấn đề nhà ở cho người thu nhập thấp. Chính sách, cơ chế của Nhà nước chưa khuyến khích doanh nghiệp mặn mà với loại nhà này là nguyên nhân dẫn tới nguồn cung nhà ở xã hội thiếu hụt nghiêm trọng so với nhu cầu. Mặc dù được miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế sử dụng đất, hay vay vốn ưu đãi…, song các thủ tục, quy trình phức tạp, ngốn khá nhiều thời gian, trong khi không được tự quyết định giá bán mà phải theo mức trần nên các doanh nghiệp không mấy hào hứng với loại hình NOXH.
Cơ chế và chính sách hiện nay chưa khiến các doanh nghiệp mặn mà với việc
đầu tư xây dựng nhà ở xã hội.
Trưởng phòng Phát triển nhà (Sở Xây dựng Hà Nội) ông Vũ Ngọc Đạm phân tích: Chủ đầu tư xây dựng NOXH chỉ được hưởng 10% lợi nhuận theo như cách tính hiện nay, mức lợi nhuận này rất thấp so với việc xây dựng nhà thương mại. Thế nên, cách tính này không khuyến khích các nhà đầu tư giảm giá thành sản phẩm.
Nhiều chuyên gia kiến nghị rằng, để tăng nguồn cung nhà ở thu nhập thấp cần phải thay đổi phương thức đầu tư NOXH hoàn toàn theo cơ chế thị trường. Theo đó, Nhà nước sẽ xóa bỏ các ưu đãi cho chủ đầu tư hiện nay, thay vào đó chỉ tập trung hỗ trợ trực tiếp cho người mua nhà. Nếu vậy, khi đó doanh nghiệp thực hiện đầu tư dự án NOXH giống như nhà ở thương mại, tức là cũng phải dành tỷ lệ từ 20-50% tùy theo từng dự án để xây nhà ở giá rẻ với diện tích từ 25-45 m2/căn hộ và sử dụng vật liệu thông thường, đảm bảo chất lượng và an toàn cho người sử dụng.
Theo các chuyên gia, nếu không giải quyết tốt vấn đề quỹ đất thì tình trạng thiếu hụt nhà ở cho người nghèo sẽ còn kéo dài. Trên thực tế, những dự án NOXH gần trung tâm dù giá cao hơn song vẫn nhiều người mua, trong khi các dự án ở ngoại thành, giao thông, hạ tầng không thuận lợi có ít người mua dù giá bán có thấp hơn.
Tuy đã có quy định những dự án phát triển nhà ở thương mại rộng hơn 10 ha phải dành 20% quỹ đất làm NOXH, thế nhưng do cơ quan chức năng quản lý chưa nghiêm nên chủ đầu tư thường tìm mọi cách trì hoãn thực hiện, nếu có thì cũng chỉ dành phần đất chưa giải phóng xong mặt bằng, những khu đất xấu để xây NOXH.
Chủ tịch Tổng Hội Xây dựng Việt Nam ông Trần Ngọc Hùng đề xuất rằng, tại các đô thị đang bức xúc về nhà ở như Tp.HCM và Hà Nội cần có kế hoạch sử dụng hiệu quả quỹ đất, nên ưu tiên phần đất còn lại ở các khu trung tâm để xây nhà cho người thu nhập thấp. Ví dụ, ưu tiên làm NOXH khi xây dựng lại các khu chung cư cũ ở nội đô, hay tại các khu đất sau khi di dời công sở, nhà máy. Khu di dời công sở, nhà máy cũng phải chuyển một phần sang đất xây dựng NOXH theo quy hoạch. Tuy nhiên, chỉ phân phối cho người thu nhập thấp đang sống trong phường và lân cận, ở trong quận có dự án để tránh mật độ dân số gia tăng.
Không chỉ là việc tìm giải pháp tăng nguồn cung NOXH, Nhà nước cũng cần nghiên cứu hỗ trợ hiệu quả hơn cho người nghèo, người thu nhập thấp mua nhà ở các đô thị. Gói tín dụng 30 nghìn tỷ đồng hỗ trợ mua nhà đã được triển khai, vậy nhưng đối tượng tiếp cận được gói vay này chủ yếu là người thu nhập khá, thu nhập trung bình.
Theo Phó Chủ tịch Hiệp hội bất động sản Tp.HCM ông Nguyễn Văn Đực, đến giữa năm 2016 gói 30 nghìn tỷ đồng sẽ kết thúc nên Chính phủ cần nghiên cứu gói hỗ trợ mới chỉ tập trung giải quyết nhu cầu nhà ở cho người nghèo đô thị. Gói tín dụng 30.000 tỷ đồng hỗ trợ cho những người mua nhà dưới 1 tỷ đồng, đây là người thu nhập khá rồi. Trên thực tế, 30.000 tỷ đồng của Nhà nước không vào nhà nghèo nhà khó mà vào nhà trung bình. Do đó: “Tôi đề nghị chuyển sang một gói khác 10 nghìn tỷ đồng giúp cho những người mua căn hộ với giá chỉ từ 200-300 triệu đồng và bắt buộc doanh nghiệp phải làm ra căn hộ 200-300 triệu đồng. Như vậy mới có thể hỗ trợ được nhà ở cho người nghèo.".