Do nguồn cung có hạn trong khi việc sử dụng đất đai tại Singapore luôn ở mức rất cao nên nhu cầu đất cho người chết gần như không còn. Để xây dựng nhà cửa, trung tâm mua sắm và mở đường, chính quyền Singapore đã cho đào lên hàng trăm nghìn ngôi mộ.
Minh chứng là, để mở đường cao tốc 8 làn xe, hơn 3.700 trong tổng số 100.000 ngôi mộ tại nghĩa trang Bukit Brown (200 ha) đã được khai quật. Theo đó, diện tích nghĩa trang này giảm xuống còn một nửa. Theo giới chức trách, việc đào bới Bukit Brown để mở đường sẽ giúp giảm bớt tình trạng tắc nghẽn từ xa lộ Pan Island. Thực tế cho thấy, động thái này đánh dấu bước đầu hướng tới mở rộng đô thị.
Đồng thời, nghĩa trang Bukit Brown đang được Bộ Phát triển Quốc gia Singapore (MND) xem xét chuyển thành nhà ở vào năm 2030. Các mộ phần bị đào lên sẽ tái kết nối vào những ô nhỏ hơn trong nghĩa trang này hoặc hỏa táng. Sau đó, thân nhân có thể thăm viếng tại các mảnh đất chia sẻ hoặc khu vực bia đựng tro cốt tập trung.
Phần đất xây dựng khu đô thị Ngee Ann là nghĩa trang cộng đồng lớn nhất Singapore
mang tên Teochew. (Ảnh: The Guardian)
Cân bằng các lợi ích cạnh tranh đô thị là lý do mà giới lãnh đạo Singapore viện dẫn cho việc di dời nghĩa trang. Theo một phát ngôn viên của MND, Chính phủ phải ưu tiên sử dụng đất cho các nhu cầu khác nhau như nhà ở, giao thông, cây xanh, sân bay, cảng và tiện nghi để hỗ trợ các chức năng của một quốc gia...
Số liệu thống kê cho thấy, có 213 điểm an táng trên 2.146 ha tại Singapore trong năm 1978, con số này chiếm khoảng 3,7% diện tích đất nước này. Thậm chí, Bộ trưởng EW Barker còn trình Quốc hội về việc tất cả các nghĩa trang tư nhân sẽ phải đóng cửa, ngừng chôn cất trong vài năm tới. Quỹ đất nghĩa trang sẽ được sử dụng cho việc phát triển chung.
Nghĩa trang Chua Chu Kang tọa lạc ở khu vực kém phát triển của miền Tây Singapore vẫn mở cửa cho việc chôn cất với giá từ 315- 940 đôla Singapore cho mộ phần của người lớn. Tuy nhiên, chính quyền lại giới hạn về thời gian chôn cất. Từ năm 1988, chính sách chôn cất mới được ban hành và áp dụng. Cụ thể, người dân có thể thuê một lô đất để làm mộ phần trong thời gian tối đa là 15 năm.
Trong khi đó, nghĩa trang Bidadari được giải tỏa từ năm 2001 - 2006 với 126.000 ngôi mộ đã được khai quật. Trên khu đất của nghĩa trang này, chính phủ cho xây dựng một thị trấn mới hoàn chỉnh, một trạm trung chuyển xe buýt và tàu điện ngầm đầu tiên của thành phố. Vào tháng 9, các căn hộ chung cư đầu tiên sẽ được bán ra.
Trên nền một nghĩa trang cũ, Orchard Road - tuyến đường mua sắm chính của thành phố đã được xây dựng. Tại Ngee Ann, nghĩa trang cộng đồng lớn nhất Teochew đã biến đổi thành dãy tòa nhà nâu với các cửa hàng bách hóa lớn, shop mua sắm sang trọng. Các khu thương mại, cửa hiệu tại đây đã được lấp đầy.
Tương tự, tại Hong Kong, đất cho người chết bị thu hẹp và gia hạn xuống dưới ngưỡng 10 năm. Thực tế cho thấy, các bia đựng tro hỏa táng đặt trong các nhà tang lễ nhiều tháng chờ vị trí tiếp theo tại một khu bia mộ. Theo đó, ngành kinh doanh đất nghĩa trang Hong Kong có chu kỳ khai thác nhanh chóng mặt. Hiện chu kỳ yên nghỉ của người chết ở mộ phần trong các nghĩa trang chỉ 6 năm. Có thể nói, chết và được chôn ở đây không có nghĩa là mãi mãi. Chính quyền Hong Kong đã và đang tìm nhiều cách để đương đầu với nhu cầu không gian cho cả người sống và người đã qua đời.
Việc giới hạn thời gian chôn cất và di dời phần mộ để cải táng để nhường đất phát triển
đô thị gây nhiều tranh cãi. (Ảnh: AP)
Nếu số người chết tăng lên và thời hạn 6 năm đã hết thì thân nhân sẽ phải di dời phần mộ. Người đã khuất sẽ được hỏa táng trước khi được đặt trong một nghĩa trang công cộng trong trường hợp không có người thân đến nhận. Khái niệm nơi an nghỉ cuối cùng tại Hong Kong trong vài năm nay không còn có nghĩa là vĩnh viễn.
Điều này gây nhiều tranh cãi bởi nó không phù hợp với phong tục, truyền thống của người gốc Hoa vốn tôn kính người đã khuất,nhất là tổ tiên đời trước.
Theo lý giải của một người đàn ông làm việc tại nghĩa trang Lai Chi Yuen trên đảo Lantau, việc giới hạn thời gian yên nghỉ và di dời người đã khuất đang diễn ra thường xuyên. Theo nhiều cách khác nhau, mọi người phản ứng với việc di dời mộ phần từ đau buồn đến thờ ơ. Họ xem đây là lời tạm biệt, thương tiếc người đã khuất lần thứ hai.
Theo ông Stephen Wyatt, Tổng giám đốc Jones Lang LaSalle (JLL), việc nhiều nước châu Á xúc tiến việc cải tạo các khu nghĩa trang lớn để dành đất cho khu dân cư, thương mại phụ thuộc rất nhiều vào tín ngưỡng địa phương cũng như cách quản lý của Nhà nước.
Vị này cho rằng, cần phải làm rõ mặt tích cực của xu hướng này là được sử dụng thêm nguồn tài nguyên đất đai lớn, mở ra cơ hội chỉnh trang đô thị. Đồng thời, việc cải tạo nghĩa trang tạo cơ hội phát triển công viên, mảng xanh cùng các tiện ích công cộng cho cư dân. Tuy nhiên, mặt hạn chế lớn nhất chính là yếu tố tâm linh, văn hóa thờ cúng tổ tiên sâu sắc trông tiềm thức của người gốc Á.
Các quốc gia, vùng lãnh thổ châu Á có thể tham khảo hình thức quy hoạch nghĩa trang ở các quốc gia châu Âu, ông Stephen Wyatt gợi ý. Tại các nước phát triển ở châu Âu như Pháp, Anh… để dễ quản lý các vấn đề liên quan đến quy hoạch, dịch tễ, môi trường, chính phủ quy định rõ mọi hình thức chôn cất người đã mất phải thực hiện ở nghĩa trang.
Tùy kích thước và hình thức chôn cất, phần đất dành cho mộ phần có giá khác nhau, phù hợp với hoàn cảnh kinh tế của mỗi gia đình. Gia đình người đã mất có thể quyết định gia hạn hợp đồng hoặc chấp nhận cải táng sau khi hết thời hạn. Các nghĩa trang thường được quy hoạch khá tốt với những công viên, mảng xanh, thậm chí là địa điểm thu hút du lịch nổi tiếng. Do đó, rất ít nghĩa trang bị di dời vì lý do thương mại. Đồng thời, những nghĩa trang cung là một trong những công viên tự nhiên góp phần xanh hóa đô thị.
Theo lãnh đạo JLL, tại các nước đang phát triển quá tập trung phát triển cao ốc, bê tông hóa đô thị mà quên dần các mảng xanh. Do đó, nếu Chính phủ xem xét quy hoạch phần đất của nghĩa trang sau này ưu tiên dành cho công viên công cộng, mảng xanh và quản lý tốt những công viên đó sẽ là giải pháp quan trọng trong việc xanh hóa đô thị.