Hiện tại, nhà ở xã hội (NOXH) mới chỉ đáp ứng được khoảng 28% nhu cầu của người dân. Tuy nhiên, mức giá loại hình nhà ở này luôn giữ ở mức cao trong thời gian gần đây và có chiều hướng tăng, nhiều dự án giá đắt ngang ngửa nhà ở thương mại.
Người thu nhập thấp sẽ rất khó sở hữu nhà ở nếu giá NOXH vẫn tiếp tục xu hướng tăng. Thực trạng này đang đòi hỏi cần có chính sách, cơ chế phù hợp hơn để tạo ra nguồn cung nhà ở có giá rẻ, đáp ứng yêu cầu bức thiết về nhà ở hiện nay.
Nhiều khách hàng khá bất ngờ khi giá căn hộ tại dự án NOXH cho cán bộ chiến sỹ Bộ Công an ở phường Cổ Nhuế 2 (Bắc Từ Liêm, Hà Nội) dao động từ 14,5 đến gần 17 triệu đồng/m2, chưa gồm VAT và phí bảo trì. Một người mua nhà chia sẻ, sau khi bốc thăm, chị được mua một căn hộ ở tầng 18 với giá khoảng 18 triệu đồng/m2. Tính ra, một căn hộ có diện tích khoảng 60m2 có giá trên 1 tỷ đồng.
Trong khi đó, tại các dự án NOXH khác như dự án ở Tam Trinh (Yên Sở, Hoàng Mai, Hà Nội) giá cũng trên 15 triệu đồng/m2 khi có VAT và phí bảo trì. Năm 2016, dự án NOXH 622 Minh Khai (Hai Bà Trung, Hà Nội) cũng mở bán với mức giá gần 15 triệu đồng/m2… Dự án NOXH tại Kiến Hưng (Hà Đông, Hà Nội) có giá bán hơn 13 triệu đồng/m2, về sau chủ đầu tư đã tự giảm xuống còn hơn 12 triệu đồng/m2 do cùng khu vực, một số dự án nhà thương mại nhưng bán giá rẻ hơn cả NOXH...
Chị Nguyễn Mỹ Duyên cho hay, gia đình mỏi mòn tìm một căn NOXH tại Hà Nội đã hơn 1 năm, đến nay vẫn chưa thể mua được do giá cao, trong khi chương trình hỗ trợ vay vốn thì chưa triển khai.
Chị Duyên chia sẻ: “Tôi đang muốn mua NOXH, nhưng qua tìm hiểu tôi thấy giá loại nhà này khá cao so với mức thu nhập của người thu nhập thấp. Trước đây, tôi thấy chỉ tầm 10-12 triệu/m2, thậm chí có dự án dưới 10 triệu/m2, hiện giờ dự án nào cũng phải tầm 14-15 triệu/m2, có khi còn cao hơn”.
Giá NOXH luôn giữ ở mức cao và có chiều hướng tăng, nhiều dự án NOXH đắt gần
bằng với nhà ở thương mại. (Ảnh minh họa: KT)
Theo một cán bộ Sở Xây dựng Hà Nội, giá NOXH do chủ đầu tư tự xây dựng dựa trên tính toán chi phí thực tế, sau đó các cơ quan chức năng sẽ thẩm định lại. Trường hợp giá thẩm định thấp hơn giá tạm tính thì chủ đầu tư phải trả lại tiền cho người dân, tuy nhiên nếu giá thẩm định cao hơn, người dân được mua với giá tạm tính của chủ đầu tư.
Chính vì vậy, các chủ đầu tư cứ tính giá cao bởi giá càng cao thì lợi nhuận càng lớn. Đầu tư NOXH, lợi nhuận tối đa được khống chế là 10%, do đó nếu bán giá 15 triệu đồng/m2 thì lợi nhuận sẽ cao hơn bán giá 10 triệu đồng/m2.
Mức giá NOXH ngày một tăng cao, không phù hợp với người nghèo, người thu nhập thấp. Hiện có nhiều lý do dẫn tới tăng giá như NOXH được giới hạn diện tích từ 25-70m2/căn, song phần lớn các chủ đầu tư làm diện tích từ 45-70m2.
Mặt khác, giá nhà cấu thành bởi nhiều yếu tố như địa điểm, hạ tầng, môi trường xung quanh, vật liệu xây dựng, thiết kế,… Trường hợp dự án nằm trong khu vực nền đất yếu phải đóng cọc sâu, xử lý tốn kém thì giá lại phải tăng lên. Làm NOXH 5-6 tầng, đi cầu thang bộ thì giá phải thấp hơn nhiều so với làm cao tầng, đi thang máy, có vườn hoa cây xanh, trung tâm thương mại, tầng hầm, nội thất chất lượng cao…
Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam, ông Trần Ngọc Hùng cho rằng, cơ chế hiện nay là giá nhà do các chủ đầu tư phải tính toán để trình phê duyệt, nên phải xin và cho, điều này sẽ không tạo môi trường kinh doanh cạnh tranh bình đẳng.
Theo ông Hùng, nên khuyến khích các doanh nghiệp tham gia xây dựng loại nhà giá rẻ, diện tích nhỏ cho người nghèo theo cơ chế cạnh tranh và không miễn bất cứ khoản thuế nào cho chủ đầu tư. Nhà nước sẽ chuyển tiền thuế thu được sang một quỹ dành riêng cho người mua nhà được vay với lãi suất thấp trong thời gian dài, thậm chí năm đầu có thể là 0%, các năm sau từ 1-2%.
Chuyên gia này đánh giá: “Rất khó kiểm soát việc xin - cho. Hiện là cơ chế 2 giá, một là giá NOXH do nhà nước duyệt, hai là giá thương mại nhưng nhiều dự án NOXH giá không rẻ hơn so với nhà thương mại giá rẻ cùng khu vực. Nhà nước nên chuyển sang cách làm mới, không có cơ chế xin - cho mà để thị trường tự cạnh tranh. Toàn bộ tiền miễn thuế, miễn tiền sử dụng đất… để hỗ trợ cho người có nhu cầu mua nhà ở xã hội thực sự, không phải hỗ trợ cho bên bán nhà”.
Hiện tại, dù nhu cầu cao nhưng loại nhà diện tích 25-30m2, nhà cho thuê đang rất thiếu. Phó Giám đốc Công ty Địa ốc Đất Lành, ông Nguyễn Văn Đực cho biết, nhiều doanh nghiệp cũng muốn làm nhà thương mại giá rẻ cho người nghèo nhưng lại vướng phải quy định là nhà thương mại không được làm dưới 40m2.
Theo ông Đực: “Nhà thương mại buộc phải có diện tích trên 40m2, NOXH thì được 25m2. Doanh nghiệp có thể tham gia làm nhà giá rẻ cho người lao động cũng cần được hưởng làm loại nhà 25m2 như NOXH. Doanh nghiệp không đăng ký là NOXH mà bán tự do cho người dân thì cũng là sản phẩm cho xã hội. Tôi cho rằng Nhà nước nên xóa bỏ sự bất hợp lý đó”.
Nhà ở xã hội giá cao không phù hợp với người nghèo, người thu nhập thấp. Vì vậy, nếu cứ giữ cách làm như hiện nay, chương trình phát triển nhà ở không những chưa nhắm trúng đối tượng ưu tiên mà còn không tạo được sự cạnh tranh bình đẳng giữa các nhà đầu tư bất động sản.