Từ khi được chuyển đổi thành các trung tâm thương mại (TTTM), các khu chợ nổi tiếng sầm uất tại Hà Nội như chợ 19/12, chợ Hàng Da, chợ Mơ,… đều trở nên vắng khách. Trước thực trạng đó, TP Hà Nội đã khảo sát và quyết định dừng triển khai các dự án chợ kết hợp TTTM.
Ế ẩm khách mua
Chợ Hàng Da là chợ truyền thống đầu tiên chuyển đổi mô hình chợ dân sinh thành TTTM. Đồng thời, đây cũng là một trong những mô hình chuyển đổi thất bại của Hà Nội. TTTM Hàng Da được khởi công từ tháng 3/2009. Với tổng chi phí trên 223 tỷ đồng, công trình được đầu tư quy mô 5 tầng nổi và 2 tầng hầm.
Từ tháng 10/2010, chợ này đi vào hoạt động nhưng luôn trong tình trạng vắng khách suốt 7 năm qua. Ghi nhận tại chợ chiều ngày 5/7, nơi kinh doanh các mặt hàng quần áo, thịt, rau quả - tầng B1 rộng hàng trăm m2 nhưng chỉ có trên dưới 10 khách hàng, trong đó đã có 3 khách nước ngoài qua chợ tham quan. 2/3 số hộ kinh doanh tại gian hàng thịt đã đóng cửa, trong khi một chủ hộ đang… nằm ngủ.
Chủ quầy B435 - Khu bán thịt, bà Lê Thanh Hải chia sẻ: “Tôi đã bán hàng ở đây 20 năm từ khi chưa xây dựng TTTM. Trước đây, chợ Hàng Da sầm uất không thua kém chợ Đồng Xuân, nhưng từ khi xây dựng TTTM thì vô cùng ế”. Bà Hải cho biết, ki ốt có khoảng 3, 4 lượt khách mỗi ngày, có ngày không có khách. Bà Lê Thị Chắt - ki ốt B417 cho hay, người dân đã quen đỗ xe ở đâu mua ở đấy nên rất khó thay đổi. Hơn nữa, không ai mất công gửi xe máy 3.000 đồng/lượt rồi đi bộ hàng chục bậc thang xuống hầm để mua 3 lạng thịt.
Các tiểu thương nơi đây cho biết, nhờ TTTM vẫn đang ưu đãi giá thuê ki-ốt nên họ mới bám trụ được ở đây. Bên cạnh đó, họ còn có những mối giao hàng cho nhà hàng, khách bán lẻ hâu như không có.
TTTM Hàng Da khu vực chợ truyền thống.
Theo nhiều tiểu thương tại chợ 19/12 (chợ Âm Phủ), hiện việc kinh doanh của họ chỉ bằng 1/10 so với trước đây. Ghi nhận của PV tại khu vực bán cá lúc 4 giờ chiều, phần lớn các gian hàng đều đóng cửa, treo biển bán hoặc cho thuê ki-ốt. Vài gian hàng mở cửa tại khu tầng 1 bán rượu và tạp phẩm, còn lại đóng cửa sớm hoặc đã nghỉ bán. Tương tự, tình trạng ế ẩm này cũng diễn ra tại nhiều TTTM như TTTM Hàng Bè, TTTM Chợ Mơ, TTTM Cửa Nam,…
Phụ trách chợ truyền thống tại TTTM Hàng Da, ông Lê Văn Vượng thông tin, TTTM đã bố trí hai vị trí thuận lợi nhất gồm tầng B1 và tầng 1 để kinh doanh phục vụ chợ dân sinh. Từ năm 2010 - 2017, nhiều lần Nhà nước điều chỉnh tăng phí điện nước, giá thuê đất,… nhưng TTTM vẫn không tăng bất cứ chi phí nào nhằm tạo điều kiện cho các hộ kinh doanh. Tuy vậy, các hộ đăng ký kinh doanh ở TTTM ngày cảng giảm. Chẳng hạn, tầng 1 khu bánh kẹo rượu bia có 58 gian nhưng mới chỉ có 17 hộ kinh doanh; hoặc như khu tạp phẩm có 104 quầy nhưng cũng chỉ có 53 hộ kinh doanh… Ông Vượng cho biết: “Hơn 100 hộ chưa ra kinh doanh, một tầng rưỡi TTTM còn bỏ trống chưa có khách thuê… dẫn đến doanh nghiệp đều đang phải bù lỗ hàng tháng".
Dừng triển khai mô hình chợ kết hợp TTTM
Bàn về việc các TTTM có hạ tầng tốt nhưng vẫn luôn ế khách, đại diện Ban quản lý các TTTM đều đổ lỗi cho lý do khách quan là sự tồn tại của quá nhiều chợ tạm, chợ cóc. Mặt khác, người dân hiện vẫn có thói quen “chợ chân chống” nên việc vào TTTM mua thực phẩm là điều xa vời.
Trong khi đó, chuyên gia kinh tế Phạm Tất Thắng cho rằng, các TTTM ế khách là do cách xây dựng nâng cấp chợ truyền thống thành chợ - TTTM đã làm thay đổi chủ thể của các khu thương mại. Theo đó, tiểu thương không còn đóng vai trò chủ chốt trong chợ. Chưa kể, nhiều công trình xây dựng chợ kết hợp TTTM thường không lấy mục tiêu thương mại làm mục tiêu chính, thay vào đó, các chủ đầu tư lợi dụng khu "đất vàng" để xây dựng cửa hàng, văn phòng cho thuê nhằm thu hồi vốn.
Trao đổi về thực trạng trên, ông Lê Hồng Thăng, Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội cho hay, 3 năm trước, HĐND TP đã có đánh giá về hiệu quả của mô hình chợ kết hợp TTTM. Mặc dù Sở Công Thương cũng đã hỗ trợ các doanh nghiệp thực hiện dự án TTTM nhiều nhưng doanh nghiệp vẫn kêu lỗ. Theo ông Thăng: “Lúc đầu họ đổ cho chợ tạm, chợ cóc, đến khi ra quân dẹp chợ cóc chợ tạm mà vẫn lỗ thì bây giờ phải tính lại”.
Vị này cho biết thêm, trong bài toán đầu tư không thể khẳng định là sẽ thắng 100%, tuy Sở cũng đã hỗ trợ doanh nghiệp nhưng vẫn không được thì phải xem xét lại mô hình này. Hơn nữa, chính quyền TP cũng đã có văn bản yêu cầu không làm kết hợp nữa. Không thể lẫn lộn chợ truyền thống với TTTM được. Để đảm bảo phục vụ nhu cầu dân sinh, Hà Nội sẽ tiếp tục duy trì mô hình chợ truyền thống, ông Thăng khẳng định. Đồng thời, lãnh đạo Sở Xây dựng cũng khẳng định không có việc lợi dụng chuyển đổi để lấy đất vàng xây TTTM.
Ngày 5/7 vừa qua, bàn về vấn đề kết hợp chợ với TTTM trong phiên họp HĐND TP Hà Nội, ông Nguyễn Doãn Toản, Phó Chủ tịch UBND TP cho biết, khảo sát cho thấy mô hình chợ kết hợp TTTM không hiệu quả. Lãnh đạo TP cũng nêu ví dụ về chợ Hàng Da, chợ Cửa Nam - những mô hình sau khi TTTM hoạt động thì mất luôn chợ truyền thống. Do đó, Phó Chủ tịch TP khẳng định: “Các mô hình dự kiến kết hợp chợ truyền thống với TTTM như chợ Ngã Tư Sở, chợ Xuân La sẽ không tiến hành nữa mà chỉ xây dựng chợ truyền thống”.
Theo đại diện Ban quản lý TTTM chợ Mơ, từ khi đi vào hoạt động năm 2014 đến nay đã có 535 điểm kinh doanh tạm ngừng hoạt động trên tổng số 1.129 điểm kinh doanh.