Lỗ hổng trong quản lý khu công nghiệp

Tỷ lệ lấp đầy thấp

Thực tế cho thấy, không ít địa phương chạy đua cấp phép thành lập KCN, thiếu thẩm định nên xảy ra tình trạng thành lập xong không thu hút được doanh nghiệp, tỷ lệ lấp đầy chỉ đạt từ 10-15%. Thủ tướng Chính phủ đã ra công văn “bêu tên” địa phương có tỷ lệ lấp đầy thấp và “trảm” hàng loạt KCN trên cả nước.

Trên 30.000 ha đất bỏ hoang nằm chờ doanh nghiệp

KCN Hà Nội - Đài Tư được cấp phép từ năm 1995, tọa lạc trên vị trí “vàng” tại quận Long Biên (Hà Nội), cạnh Quốc lộ 5. Tuy đã được xây dựng đồng bộ, hoàn chỉnh hệ thống điện nước, xử lý nước thải, thoát nước nhưng sau gần 20 năm hoạt động, phần đa diện tích đất thuộc KCN vẫn bỏ hoang. Đập vào mắt chúng tôi khi qua cổng KCN vài trăm mét là những bãi lau sậy cao quá đầu người. Bốt điện của từng khu đất đầy rong rêu, mốc đen. Trong khi đó, nhà điều hành KCN lọt thỏm giữa những bãi đất hoang, um tùm cỏ dại.

Vì không thu hút được doanh nghiệp phát triển theo hướng công nghiệp sạch và công nghệ cao nên tỷ lệ lấp đầy của KCN này đến nay gần 40%. Chính phủ vừa đồng ý cho UBND TP Hà Nội chuyển đổi chức năng KCN Hà Nội - Đài Tư thành khu đô thị.

Đất KCN Hà Nội - Đài Tư chỉ là một phần trong hàng chục nghìn ha "đất vàng" đưa vào xây dựng KCN trên cả nước rồi bỏ hoang lãng phí. Số liệu thống kê của Bộ Kế hoạch - Đầu tư cho biết, diện tích đất công nghiệp có thể cho thuê (đã hoàn thành GPMB, hệ thống điện, nước, xử lý nước thải…) xấp xỉ 62.000 ha nhưng diện tích đất đã cho thuê chỉ đạt một nửa. Phần diện tích này đang bỏ hoang, nằm chờ doanh nghiệp.

Nhiều khu công nghiệp nằm trên "đất vàng" bị bỏ hoang, gây lãng phí, ô nhiễm môi
trường. (Ảnh minh họa).

Để giải quyết thực trạng này, vào năm 2014, Thủ tướng có công văn về việc điều chỉnh quy hoạch phát triển các KCN và hệ thống xử lý nước thải tập trung. Bêu tên 10 tỉnh có diện tích lấp đầy KCN thấp nhất cả nước. Tỉnh Bình Thuận dẫn đầu danh sách này với diện tích đất công nghiệp có thể cho thuê lên tới gần 1.600 ha (700 ha đất sạch, đã đền bù, GPMB, xây dựng đường, điện, nước) song chỉ lấp đầy hơn 10%.

Phó Trưởng ban quản lý KCN tỉnh Bình Thuận, ông Châu Thủy Cảnh chia sẻ, tỉnh này rất ưu tiên thu hút đầu tư. Bình Thuận chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất KCN với mong muốn tăng giá trị sử dụng, đất, đồng thời tạo việc làm trong các nhà máy cho người dân.

Ông Cảnh cho hay: “Chúng tôi định hướng thu hút các DN chế biến nông sản xuất khẩu, cơ khí và vật liệu xây dựng. Khi quy hoạch 1.600 ha đất, chúng tôi hy vọng cảng biển Kê Gà được xây dựng sẽ tạo hệ thống giao thông thuận lợi thu hút nhà đầu tư. Tuy nhiên, vào năm 2013, Kê Gà bị loại ra khỏi quy hoạch cảng biển. Không có cảng biển nên rất khó thu hút doanh nghiệp".

Bảng danh sách các tỉnh bị bêu tên tiếp theo có tỷ lệ lấp đầy 11%-30% gồm Ninh Thuận, Hà Tĩnh, Hòa Bình, Cà Mau, Cao Bằng, Kiên Giang, Thanh Hóa, Hưng Yên.

Vụ phó Quản lý Khu kinh tế (Bộ Kế hoạch - Đầu tư), ông Vũ Quốc Huy bày tỏ, chúng ta chưa có quy định về tỷ lệ lấp đầy trong các KCN. Trong khi đó, việc thành lập mới KCN chỉ cần đáp ứng các tiêu chuẩn sẽ được cấp phép. Đối với KCN xin mở rộng diện tích, cần đáp ứng tỷ lệ lấp đầy từ 60% trở lên mới được cấp phép dự án mới.

Theo ông Huy: “Việc ra công văn thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong loại bỏ KCN kém hiệu quả. Mặc dù Nhà nước khuyến khích cho doanh nghiệp xây dựng hạ tầng, thu hút đầu tư nhưng kiên quyết loại bỏ doanh nghiệp yếu kém, rút giấy phép các KCN sau 12 tháng không xây dựng”.

Hàng loạt khu công nghiệp bị "trảm"

Trong phê duyệt tổng thể phát triển các KCN đến năm 2015, tầm nhìn 2020 do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, toàn quốc sẽ có 463 KCN với diện tích 140.000 ha. Nhằm bắt kịp xu hướng này, nhiều địa phương đã cấp phép thành lập ồ ạt các KCN mà chưa căn cứ vào tình hình thực tế. Cuối 2014, Thủ tướng đã ra công văn yêu cầu điều chỉnh quy hoạch phát triển KCN của 31 tỉnh thành trên cả nước. Theo đó, loại bỏ và giảm diện tích hàng loạt KCN.

Các tỉnh bị bêu tên, giảm diện tích và loại bỏ các KCN chưa thành lập gồm Tây Ninh, Tiền Giang, Vĩnh Phúc, Hà Giang và Bến Tre. Được biết, tổng diện tích bị loại bỏ và giảm diện tích lên tới gần 2.000 ha. Cụ thể, tỉnh Vĩnh Phúc phải loại khỏi quy hoạch 2 KCN Vĩnh Tường và Hội Hợp. Tỉnh Tây Ninh loại khỏi quy hoạch 2 KCN (Gia Bình, Bàu Hai Năm) và giảm diện tích KCN Thanh Điền. Tỉnh Bến Tre giảm diện tích 4 KCN gồm Thân Tan, Giao Hòa, An Hiệp, Phước Long.

Công văn của Thủ tướng nêu rõ: “UBND các tỉnh, thành phố cần đẩy mạnh thu hút đầu tư vào các KCN. 10 tỉnh có tỷ lệ lấp đầy KCN thấp nhất, định kỳ 6 tháng phải có báo cáo về tình hình thu hút đầu tư gửi Bộ Kế hoạch - Đầu tư để tổng hợp, báo cáo Chính phủ”.

Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và Chính sách (ĐH Kinh tế, ĐH Quốc gia Hà Nội), TS Nguyễn Đức Thành nhận định, việc thành lập KCN rồi bỏ hoang do nhà đầu tư thiếu tầm nhìn, kế sách. Sau thời gian hoạt động không hiệu quả hoặc bỏ hoang phí, nhà nước nên thu hồi dự án để tránh việc chiếm giữ đất gây lãng phí cho xã hội.

Ông Thành cho biết: “Bài học ở đây là chính quyền các địa phương không nên ảo tưởng quá về KCN. Với vị trí, hạ tầng tốt, có KCN lấp đầy rất nhanh. Nhiều địa phương không được như thế nhưng cứ ảo tưởng sẽ làm mất đất sản xuất nông nghiệp của người dân”.