Giá bán thấp và được trả chậm với lãi suất ưu đãi, không chỉ giải quyết bài toán chỗ ở cho những gia đình có nhà đất phải giải tỏa để xây dựng công trình công cộng, nhà tái định cư còn là cơ hội có chỗ an cư của nhiều người dân có thu nhập thấp. Song, chất lượng của nhà tái định cư rất kém, đúng như câu thành ngữ 'tiền nào của nấy'.
Trong những nằm gần đây, nhà tái định cư đã từng là niềm hy vọng của khá nhiều người thu nhập thấp bởi giá bán thấp, được vay lãi suất ưu đãi.
Các dự án nhà tái định cư đều áp dụng tiến độ thanh toán chỉ cần đóng tiền khoảng 10% là được nhận nhà trong khi giá nhà tái định cư thường thấp hơn khoảng 20-30% so với giá sản phẩm tương tự trên thị trường. Lúc bấy giờ, tuy tiền chênh xuất hiện ở nhiều dự án nhà tái định cư nhưng vẫn rất hút khách mua vì kể cả tiền chênh, người mua cũng chỉ bỏ ra số tiền ban đầu khoảng 40% giá trị căn hộ là đã có nhà ở. Số tiền còn lại được trả chậm với lãi suất thấp.
Mấy năm trước, đây gần như là lựa chọn tốt nhất đối với những người thu nhập thấp bởi cùng thời điểm, nhà thương mại có giá trị trên dưới 1,5 tỷ đồng/căn trong khi lãi suất vay ngân hàng lên đến 14 - 15%/năm, vượt quá khả năng của nhiều người.
Thế nhưng, 'niềm vui ngắn chẳng tày gang' bởi giá rẻ thường đi liền với chất lượng thấp. Nhà tái định cư xây dựng theo cơ chế bao cấp bất kể chất lượng thế nào cũng được đưa vào sử dụng, nhất là không có chủ quản lý đích thực..., do đó loại hình nhà ở này nằm 'bên lề' quản lý và xuống cấp rất nhanh, cuộc sống của cư dân bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Một khu nhà tái định cư sau hơn 10 năm hoạt động đã xập xệ như các khu tập thể
cũ có tuổi đời 40 - 50 năm. (Nguồn ảnh: Dũng Minh).
Điển hình cho câu chuyện này là khu nhà tái định cư Nam Trung Yên. Nhà tái định cư này được đưa vào sử dụng từ năm 2005 và được coi là một trong những khu tái định cư kiểu mẫu ở Thủ đô Hà Nội. Vậy nhưng, sau một thời gian ngắn đưa vào sử dụng, nhà đã xuống cấp trầm trọng, hệ thống tường nhà nhiều chỗ bị nứt nẻ, bong tróc, nước sinh hoạt ngấm từ tầng trên xuống tầng dưới… Thang máy thường xuyên hỏng hoặc không hoạt động cả tuần, trong khi hành lang nhem nhuốc bốc mùi xú uế, rác rưởi bủa vây, nước chảy tràn lan..., gây bức xúc cho người dân.
Tình trạng xuống cấp nhanh cũng xảy ra tại khu tái định cư Đền Lừ (Thịnh Liệt, Hoàng Mai, Hà Nội). Toàn bộ khu nhà đã xuất hiện tình trạng rêu mốc, gạch nền tầng để xe biến dạng, sụt lún, hở cả đường ống thoát nước ngầm, tường nhà ẩm ướt, vườn hoa biến thành nơi trồng rau xanh, trở thành nơi tập kết rác thải sinh hoạt.
Thậm chí, tại khu tái định cư Đền Lừ, không ít hộ dân còn tự ý cơi nới thành các chuồng cọp gây mất mỹ quan toàn bộ khu nhà.
Không chỉ chất lượng xây dựng của các khu nhà tái định cư kém mà người mua nhà cũng gặp rủi ro khi mua nhà tái định cư vì quy định hạn chế chuyển nhượng nhà tái định cư trong vòng 10 năm, dù bức xúc cũng khó chuyển đi bởi không được chuyển nhượng khi chưa đủ thời gian quy định.
Đối với những người mua lại nhà tái định cư, giao dịch chủ yếu dựa trên niềm tin nên việc nắm được tính cách, hoàn cảnh của chủ cũ căn hộ rất quan trọng. Trên thực tế, đã có nhiều trường hợp người mua gặp phải những vị chủ cũ tác quái khiến họ không ít lần lâm vào cảnh 'uất đến tận cổ'. Hơn nữa, với những định kiến xấu về nhà tái định cư, các hộ dân tại đây khó tìm người mua để chuyển nhượng.
Với thực trạng trên của các khu nhà tái định, có thể nói khó có loại hàng hóa vừa ngon - bổ - rẻ.